Vedad Demir, direktor Federalnog zavoda za geologiju: U Donjoj Jablanici se nije radilo o klasičnim klizištima
Stručni timovi Federalnog zavoda za geologiju (FZZG) bi u ovoj sedmici trebali okončati preliminarni izvještaj o inžinjersko-geološkim istraživanjima na područjima koja su prije tačno mjesec pogođena odronima i razornim poplavama. Potvrdio je to u razgovoru za „Dnevni avaz“ Vedad Demir, direktor FZZG-a. Izvještaj koji sadrži preventivne mjere za ugrožena područja, uključujući Donju Jablanicu, kao i naselja Zlate, Buturović Polje, Mirke, Glodnicu, Mrakovo, Jasikovo, Žugliće i druga pogođena mjesta, bit će dostavljen Vladi FBiH i drugim nadležnim instancama.
Stručni timovi FZZG-a su, navodi Demir, odmah nakon proglašenja stanja prirodne nesreće izašli na teren s ciljem detaljnije procjene geotehničke stabilnosti ugroženih područja. Tokom istraživanja, kaže nam, obavljena su inžinjersko-geološka i geodetska mjerenja točila i sipara, uključujući savremenu LiDAR tehnologiju, te detaljno inžinjersko-geološko snimanje određenih dijelova terena.
Hidrološki ciklus
– Poplave, kao dio hidroloških ciklusa, često djeluju kao okidač za ove procese, pokrećući eroziju, odrone i bujične tokove. Posljedice ovih procesa, uključujući tragedije i materijalne štete, rezultat su i načina na koji se prostorno prilagođavamo prirodnom okruženju. Antropogeni utjecaji, poput degradacije vegetacijskog pokrivača i nelegalne gradnje, dodatno intenziviraju prirodne procese, čineći ih opasnijima – govori nam Demir.
U kontekstu situacije u Donjoj Jablanici, Demir, koji je na tom području i radio istraživanja, naglašava kako nije riječ o klasičnim klizištima.
– Na padinama Čvrsnice zabilježen je složen geomorfološki proces koji uključuje formiranje debritnih tokova i spada u kategoriju brzih pokreta mase. Ovi tokovi se, za razliku od klizišta, kreću velikim brzinama, mjerljivim u metrima po sekundi, dok se materijal tokom kretanja u potpunosti fragmentira i redistribuira. Naselje Donja Jablanica smješteno je na aluvijalnoj lepezi formiranoj tokom prethodnih bujičnih nanosa koji su u geološkoj prošlosti prolazili kroz isto padinsko korito – govori nam ovaj stručnjak.
Objašnjava nam da su debritni tokovi koji su pogodili Donju Jablanicu inicirani znatno više na padinama, praktično u vrhu sliva, te da su tokom kretanja vršili duboku eroziju, uključujući erodovani materijal u tok.
– Na tom putu mobilizirani su i prirodni i tehnogeni materijal iz kamenoloma, kao i kvartarni pokrivač padinskih korita, odnosno točila i jaruga. Tok je svojim kretanjem oslobodio prirodno korito u zoni kamenoloma, uklonivši značajne količine materijala koji su ranije zauzimali prostor unutar toka i ograničavali njegovo prirodno kretanje. Na neki način, ova katastrofa je smanjila rizik od novih mobilizacija materijala u kratkoročnom periodu, jer je veći dio nestabilnog materijala već u potpunosti uklonjen iz zone toka – kaže Demir.
Preventivne mjere su, dodaje, ključne, uključujući unapređenje prostornog planiranja, izgradnju zaštitnih struktura i uspostavljanje sistema ranog upozoravanja za smanjenje rizika od budućih katastrofa.
Dugoročnija rješenja
Dodatno, preporučene su smjernice za daljnje aktivnosti i predložena dugoročnija rješenja. U ovoj fazi istraživanja nije izvršena kvantifikacija količine materijala u debritnom toku – bilo prirodnog ili tehnogenog, ali će se ovaj podatak utvrditi u aneksu izvještaja, koji će biti izrađen nakon detaljnijih analiza snimaka dobivenih LiDAR tehnologijom i izrade simulacionog 3D modela toka. Ovaj nivo izvještaja fokusirat će se isključivo na područje Donje Jablanice i pripadajuće morfološko slivno područje, koje obuhvata površinu od 160 hektara, a koje je u vrijeme katastrofe primilo 323 litara kiše po kvadratnom metru u periodu od 24 sata.
