Danas je subota, 18. februar, 49. dan 2023. godine.
DOGODILO SE NA DANAŠNJI DAN
1358. – U Zadru sklopljen glasoviti Zadarski mir između Mletačke Republike i ugarsko-hrvatskog kralja Ludovika I. Anžuvinca kojim su se Mlečani odrekli Dalmacije.
1405. – Tokom invazije, koju je predvodio protiv Kine, umro je tatarski emir Timur Lenk, nazvan Tamerlan, osvajač Persije, Indije, Mesopotamije i većeg dijela Male Azije, čije se carstvo prostiralo od Moskve do Kineskog zida, s prijestonicom u Samarkandu. Turskog sultana Bajazita Prvog je potukao 1402. u bici kod Angore, što je oslabilo Otomansko carstvo.
1516. – Rođena je engleska kraljica Mary Prva Tudor, kćerka Henrija Osmog, nazvana “krvava Mary”, koja je tokom vladavine od 1553. do smrti 1558. pokušala progonima i lomačama da uništi protestantizam i Englesku vrati rimokatolicizmu. Kao supruga španskog kralja Felipea Drugog, pod utjecajem rimokatoličke reakcije, potčinjavala je englesku politiku interesima Španije. Mlada engleska buržoazija, udružena s “novim plemstvom”, uspostavila je ponovo protestantizam, kad je 1558. na prijesto došla njena sestra Elizabet Prva.
1546. – Umro je njemački vjerski reformator Martin Luther, avgustinski monah, osnivač protestantizma u Njemačkoj, najznačajniji među vođama evropske crkvene reformacije. Sin rudara, prema očevoj volji počeo je da studira pravo, ali je ubrzo stupio u red avgustinaca. Izložio je 1517. zahtjev za reformu crkve u 95 teza, koje je prikovao na vrata katedrale u Vitenbergu, i pozvao je na raspravu sve one koji se s tim ne slažu. Papa Lav Deseti ga je isključio iz rimokatoličke crkve, ali se njegovu učenje proširilo Njemačkom i zahvatilo sve društvene slojeve, pretvorivši se u široki narodni pokret protiv papske vlasti. Osuđivao je deformacije, licemerje i korupciju rimske crkve, posebno oštro nastojanje pape Lava Desetog da prodajom indulgencija, kojima su “iskupljivani” čak i budući grijesi, sakupi novac za dovršenje hrama Svetog Petra u Rimu. Njegovo učenje se kasnije proširilo i na druge zemlje, a Lutherovi spisi i prevod Biblije su odlučujuće utjecali na stvaranje jedinstvenog njemačkog književnog jezika.
1564. – Umro je italijanski vajar, slikar, arhitekta i pjesnik Michelangelo Buonarroti, jedan od najvećih umjetnika renesanse. U kamenu je klesao savršene proporcije ljudskog tijela, njegovu životnost i aktivnu snagu, dramatičnu intenzivnost misli i osjećanja. U Sikstinskoj kapeli u Vatikanu je oslikao prizore iz Starog zavjeta, uključujući ogromni “Strašni sud”, veličanstvena djela plastične snage i prostudiranih pokreta. Sagradio je Lorencovu biblioteku u Firenci, u Rimu je projektovao trg Kampidoljo, dovršio najljepšu renesansnu palatu Farneze i nastavio rad na crkvi Svetog Petra. Napisao je znatan broj stihova misaonog sadržaja i strasnog izraza. Djela: skulpture “David”, “Mojsije”, “Robovi”, “Jutro”, “Veče”, “Dan”, “Noć”, “Pijeta”.
1745. – Rođen je italijanski fizičar Alessandro Volta, koji je, izučavajući elektricitet, pronašao elektrofor, galvanski element, bateriju galvanskih elemenata. Po njemu su mnogi pojmovi u fizici dobili ime – volt, volt-amper, Voltin luk.
1861. – Prvi parlament ujedinjene Italije proglasio je sardinskog kralja Vitorija Emanuela II za kralja Italije.
1865. – Sjevernjačka flota u Američkom građanskom ratu zauzela je grad Charlston u Južnoj Karolini, jedno od najvažnijih uporišta južnjačkih snaga.
1885. – Objavljen je roman Avanture Huckleberryja Finna Marka Twaina.
1915. – Njemačka je u Prvom svjetskom ratu, pomoću podmornica, otpočela pomorsku blokadu Velike Britanije.
1916. – Rođen je, u Vitini kod Ljubuškog, bosanskohercegovački književnik Zija Dizdarević, ali su njegovo djetinjstvo i mladost vezani za Fojnicu, gdje se njegova porodica preselila 1920. Kao srednjoškolac objavio je prve književne radove, učestvovao je u đačkim štrajkovima zbog čega je hapšen. Godine 1937. upisao se na studij pedagogije u Beogradu, gdje je objavljivao književne radove u brojnim listovima, ali je učestvovao i u političkom djelovanju bosanskih studenata u Beogradu i Zagrebu. U prvoj godini Drugog svjetskog rata djelovao je kao ilegalac u Fojnici i Sarajevu. U proljeće 1942. uhapšen je u Sarajevu, dan prije odlaska u partizane, odveden u zloglasni ustaški logor Jasenovac i tu ubijen. Posthumno objavljena djela: Pripovijetke, Prosanjane jeseni, Sabrana djela, Blago u duvaru.
1930. – Američki astronom Clyde Tombaugh otkrio je planetu Pluton.
1932. – Rođen je češki filmski režiser Miloš Forman, majstor atmosfere, izvrstan analitičar mentaliteta, koji na efikasan način spaja nove, svježe formule sa starim konvencijama. Njegov “Let iznad kukavičjeg gnijezda”, koji je snimio po odlasku u SAD, gdje je primio američko državljanstvo, dobio je pet nagrada “Oskar”. Ostali filmovi: “Crni Petar”, “Ljubav jedne plavuše”, “Gori, gori, moja gospođice”, “Svlačenje”, “Kosa”, “Regtajm”, “Amadeus” , “Narod protiv Larija Flinta”.
1952. – Grčka i Turska su postale članice NATO pakta, čime su istočni Mediteran i Balkan ušli u okvir zapadnih, atlantskih vojnih planova.
1967. – Umro je američki fizičar Robert Oppenheimer, profesor Univerziteta u Kaliforniji, koji je u Drugom svjetskom ratu imao vodeću ulogu u izradi prve atomske bombe. Na poziv Ministarstva rata SAD 1942. je napustio Univerzitet i do 1945. rukovodio je laboratorijom za izradu atomske bombe u Los Alamosu, a potom nastavio posao “u primjeni nuklearne energije u vojne svrhe”, koji mu je povjerilo isto ministarstvo. Od 1953. bio je pod sumnjom da održava veze s komunistima i zabranjen mu je rad u atomskim programima, jer se protivio proizvodnji hidrogenske bombe i zalagao za korišćenje nuklearne energije u mirnodopske svrhe. Vlada predsjednika Johna Kennedya rehabilitovala ga je 1963, a Komisija za atomsku energiju SAD mu je dodijelila Fermijevu nagradu.
1997. – UN objavljuju podatak da se na teritoriji Bosne i Hercegovine nalazi oko milijun nagaznih mina, a prema podacima Crvenog križa od mina je u periodu 1992.-1997. stradalo 3.200 osoba, od kojih 686 djece.
2002. – Evropska unija odobrila upućivanje policijskih snaga zemalja članica Unije u Bosnu i Hercegovinu kako bi zamijenile međunarodnu policiju Ujedinjenih nacija koja je djelovala u BiH na osnovu Dejtonskog sporazuma iz 1995.
2003. – Raspisana je potjernica za bivšim direktorom Radio-televizije Srbije Dragoljubom Milanovićem, koji je osuđen na 10 godina zatvora zbog pogibije 16 radnika Televizije za vrijeme NATO bombardovanja 1999.godine.
2006. – Film “Grbavica” bh. rediteljice Jasmile Žbanić osvojio je nagradu Zlatni medvjed na Berlinskom filmskom festivalu. Pored glavne nagrade za najbolji film, “Grbavica” osvaja još dvije – Nagradu ekumenskog žirija i Nagradu za mir.
2018. – Umro je Nazif Mujić, bosanskohercegovački glumac, poznat po ulozi u filmu “Epizoda u životu berača željeza”.
(AbrašMEDIA)
